Çevre; hayatın gelişmesinde etkili olan doğal, toplumsal, kültürel dış faktörlerin bütünlüğü olarak tanımlamaktadır.(1) Sağlık ise :‘ Vücudun hasta olmaması durumu, vücut esenliği, esenlik, sıhhat, afiyet ’(2) şeklinde tanımlanmaktadır.
Çevre sağlığını mikro sağlıktan, yani mikrobiyolojik çevreden başlayıp evrensel çevreye kadar genişletmek gerekir. Biz bu yazımızda mikrobiyolojik çevreden bahis açacağız. Mikrobiyolojik alan gözle görülmeyen ancak mikroskopla görülebilen canlıların âlemidir. En küçük canlı kabul edilen virüsler, onların bir üstünde bakteriler, amipler ve diğer gözle görülmeyen canlılar mikrobiyolojik âlemi özetleyebilir. Bu âlem ölümcül olabilen hastalıklara yol açması bakımından önemlidir. Virüsler basit gripten başlayarak ishaller ve ölümcül AİDS gibi hastalıklara yol açabilmektedir.
Bakteriler de yine çok bilinen ve ölümlere yol açabilen canlılardır. Verem mikrobu, boğazda enfeksiyon yapan ve kalp romatizması dediğimiz enfeksiyonun mikrobu olan streptokoklar birer bakteridir. Pakistan’da görüldüğü gibi seller sonrası bozulan hijyenik şartlar bu bakterilerin çoğalmasına ve yayılmasına yol açmaktadır. Temiz su bulunamaması ile yeterli hijyen sağlanmaz ve içilen bulaşık sularla mikroplar insanlara geçerek özellikle çocuklar ve yaşlılar başta olmak üzere tüm insanlarda ölümcül olabilen barsak enfeksiyonları yapabilmektedir.
Salmonellalı yumurtalar mikrobiyolojik çevremizin konularından biridir. Bu etkenlerin insanda hastalık yapmayan grubu da vardır. Ağızda bulunup hastalık yapmayanlar vardır. Bunlara normal flora bakterileri denir. Normal bir ağız florası veya barsak florası vardır. Kişiden kişiye değişen bu florada vücuda yararlı bakteriler de bulunabilmektedir. Normal floranın bozulduğu zaman, zararlı bakteriler gelip o ortamda çoğalarak hastalıklara yol açabilmektedir. Bunun yanında gereksiz antibiyotik kullanımı normal barsak ve vücut florasını bozabilmektedir. Bu sebeple doktor kontrolünde antibiyotik kullanımı çok önemlidir.
Diğer yandan aşırı dezenfeksiyon yapılan yerlerde, hastane enfeksiyonu denilen ve öldürücü olan etkenlere de sıkça rastlanıyor. Yani mikroplar üremesin diye yapılan temizlik işlemlerinde kullanılan bakterileri yok eden solüsyonlar, bakterinin yeni tür ve direnç geliştirmesi ile ilaçlara da dirençli mikroplar ortaya çıkmaktadır. Vücut direnci düşük kişilerde bu etkenler tedavisi zor hatta imkansız enfeksiyon hastalıklarına yol açmaktadır. Bu sebeple bu tür mikroplanın çok bulunduğu hastanelerde hasta yatış sürelerini kısaltmak bir önlem olarak düşünülmektedir. Bu tür yerlerde el temizliği çok önemlidir.
Temiz su kaynaklarını korunması yine bakteriyel açıdan önlem alınması gereken konuların başında gelir. Mikrobiyolojik çevre için alınacak önlemlerin en önemlisi belki koruyucu önlemlerdir. Tıpta en ucuz tedavi şekli olan önleyici tedbirler (koruyucu hekimlik), hastayı tedavi etmekten çok daha ucuza koruma altına almış olur. Bozulan çevreyi düzeltmek de aynı şekilde zor ve masraflıdır. Örneğin, kirlenen suların arıtılmasının maliyetine katlanmak yerine, kirletmemek çok daha ekonomik olacaktır.
Yiyecek, giyecek, alet ve makinelerimizi ihtiyaç kadar kullanmak, hiçbir şeyi israf etmemek de çevre koruma adına en doğru davranış biçimidir.
1. (TDK Güncel Türkçe sözlük)
2. (TDK Güncel Türkçe sözlük)
Dr. Hüseyin Budak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder